İnsanın özü vicdanı ile zekâsının sürekli irtibatta olması ve aktif olmalarıdır (kalp-akıl). Yabancılaşma bu irtibatın koparılması veya bu iki unsurdan birinin dumura uğramasıdır. Yanlış tanrı veya din tasavvuru buna sebebiyet verebilir. Putçuluk (şirk) bir dinsel yabancılaşma türüdür. Putçuluğun kriteri tanrı sayısında değildir; sahip olunan tanrı veya din tasavvurunun insanı kendine yeteneklerine ve vicdanına yabancılaştırıp yabancılaştırmadığındadır: Belki kendilerine yardım edilir diye Allah'ı bırakıp d

İslam'ın üç kara deliği: 1- Vicdan yerine Tanrı ve metin (Kur'an). 2- Özgür irade yerine kader. 3- Nedensellik yerine mucize (keramet sihir tılsım simya dua) Kur'an geçmişe doğru evrenselci bir hakikat anlatısı (kıssalar); ğayb (mavera-metafizik) konularında müteşabih/metaforik bir dil; ahlak konularında tümeller ve temsiller yolu ile bir tavsiye; canlı muhataplarının politik hukuki ve iktisadi sorunlarının acil/pratik bir çözümü; ortaya konan çabanın toplamından da geleceğe dönük bir taşınma talebi-umudu